13 stycznia 2023 roku w Centrum Cyklotronowym Bronowice odbyła się konferencja prasowa z udziałem przedstawicieli czterech podmiotów, dzięki porozumieniu których prowadzona jest w Polsce radioterapia protonowa dorosłych i dzieci z nowotworami zlokalizowanymi poza narządem wzroku. Dwa dni wcześniej, 11 stycznia 2023 roku ukazało się rozporządzenie Ministra Zdrowia rozszerzające wskazania do radioterapii protonowej, w których leczenie jest refundowane ze środków publicznych.
Konferencję otworzyli: prof. dr hab. Tadeusz Lesiak – Dyrektor Instytutu Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk, prof. dr hab. n. med. Janusz Ryś – Dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddziału w Krakowie oraz dr hab. Wojciech Cyrul, prof. UJ – Dyrektor Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie. Na temat leczenia radioterapią protonową wypowiedzieli się: prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski – Konsultant Krajowy ds. Radioterapii, Dyrektor Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddziału w Gliwicach, dr hab. Renata Kopeć, prof. IFJ PAN, Kierownik Centrum Cyklotronowego Bronowice, dr n. med. Tomasz Skóra – Kierownik Samodzielnej Pracowni Radioterapii Protonowej Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddziału w Krakowie, lek. Katarzyna Drosik-Rutowicz – koordynator leczenia dzieci radioterapia protonową Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddziału Krakowie oraz Oddziału w Gliwicach, prof. dr hab. n. med. Rafał Tarnawski – Kierownik III Kliniki Radioterapii i Chemioterapii Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddziału w Gliwicach oraz dr hab. n. med. Szymon Skoczeń, prof UJ – Kierownik Kliniki Onkologii i Hematologii Dziecięcej Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie.
– Nauki ścisłe dostarczyły całego arsenału metod badawczych, diagnostycznych i terapeutycznych dla medycyny. Uboczne produkty naszych badań dostarczyły naprawdę potężnych narzędzi dla środowiska medycznego. Stąd już wiele lat temu dążyliśmy do tego, żeby uruchomić radioterapię protonową. – zaznaczył prof. dr hab. Tadeusz Lesiak. – Liczymy na dalszy rozwój tej terapii i zwiększenie liczby pacjentów. – podkreślił.
– Protonoterapia prowadzona jest od wielu lat, ale w ostatnich latach widać znamienity wzrost pacjentów korzystających z tej metody leczenia. Dzięki współpracy specjalistów ds. radioterapii, prof. Krzysztofem Składowskim i dyrektorem Wojciechem Cyrulem wznowiono w 2022 roku protonoterapię dziecięcą. Przełamaliśmy pewien impas – zaznaczył prof. dr hab. n. med. Janusz Ryś, podkreślając, że Narodowy Instytut Onkologii – Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Krakowie jest jedynym świadczeniodawcą protonoterapii w Polsce.
– Bardzo dziękuję zespołowi wielu ludzi za to, że pewien immpossibilizm udało się przełamać. Dzisiejszy dzień potwierdza starą prawdę, że by zmienić rzeczywistość trzeba czasem zmienić sposób myślenia. Udało nam się zaufać sobie nawzajem i udało się podjąć zobowiązanie, że chcemy to zrobić razem dla polskich dzieci, by mogły z tej niezwykłej terapii skorzystać – zaznaczył dr hab. Wojciech Cyrul, prof. UJ.
– Właśnie wchodzi w życie trzecie rozporządzenie rozszerzające wskazania do radioterapii protonowej, które w sposób istotny, będzie dotyczyło zarówno dzieci, jak i dorosłych w zakresie leczenia czaszkogardlaków, leczenia choroby Hodgkina i chłoniaków nieziarniczych w śródpiersiu u dzieci i dorosłych do 40. roku życia, to są również oponiaki mózgu i rdzenia u dzieci, mięsaki i chłoniaki oczodołu u dorosłych i dzieci a także nowotwory, które wymagają specjalnego podejścia w zakresie naciekania i rozpoznawania nacieku nowotworowego podstawy czaszki, nowotwory zatok, gardła, nosa, które generalnie zagrażają inwazją do centralnego układu nerwowego. Łącznie z tymi, które obowiązują od 2016 i 2019 roku mamy już potężną gamę wskazań. Nie są to wszystkie wskazania, i ja jako konsultant krajowy udzielam i nadal będę udzielał tych kwalifikacji i konsultacji – zaznaczył prof. dr hab. n. med. Krzysztof Składowski dodając, że liczy na współpracę ośrodków onkologicznych w całej Polsce, bo tam pojawiają się potencjalni pacjenci, którzy mogą być beneficjentami tej formy leczenia.
– Główną zaletą radioterapii protonowej, w porównaniu z konwencjonalną radioterapią wykorzystującą promieniowanie fotonowe jest bardziej korzystny rozkład dawki terapeutycznej w ciele pacjenta. Zastosowanie protonów w radioterapii pozwala na obniżenie całkowitej dawki, którą napromieniane są zdrowe tkanki, co powoduje mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia komplikacji po radioterapii, takich jak powstanie wtórnych nowotworów lub martwic. Zalety radioterapii protonowej zaowocowały powstaniem ponad 100 ośrodków radioterapii na świecie stosujących wiązki protonowe. W Instytucie Fizyki Jądrowej protonoterapia jest prowadzona od 2011 roku. Początkowo była to radioterapia oka prowadzona we współpracy z Kliniką Okulistyki Od 2016 roku we współpracy z Narodowym Instytutem Onkologii w Krakowie prowadzona jest w naszym ośrodku najnowocześniejsza forma radioterapii protonowej. Początkowo prowadzenie radioterapii było trudne i wynikało to głównie ze zbyt małej liczby wskazań oraz z trudnościami organizacyjnymi, związanymi z leczeniem pacjentów pediatrycznych. – zaznaczyła dr hab. Renata Kopeć, prof. IFJ PAN.
– Ponad 700 pacjentów, którzy dotychczas skorzystali z terapii protonowej to pacjenci z lokalizacją nowotworów poza gałką oczną z nowotworami regionu podstawy czaszki, regionu kręgosłupa, okolicy przykręgosłupowej czy okołooponowej, a także pacjenci z zaawansowanymi nowotworami zatok obocznych nosa, pacjenci z wysokozróżnicowanymi glejakami mózgu czy chorzy, którzy mają nawrót procesu nowotworowego po przebytej już wcześniej radioterapii i wymagają ponownego leczenia z powodu nawrotu i to leczenie ma być prowadzone z intencją radykalną. Zdecydowana większość naszych chorych to są pacjenci pochodzący z południowych województw: z Małopolski, Śląska i z Podkarpacia, natomiast liczymy na współpracę wszystkich ośrodków, by z tej terapii mogli skorzystać pacjenci z całej Polski – podkreślił dr n. med. Tomasz Skóra.
– Od 1 czerwca 2022 roku działa Zespół Radioterapii Protonowej Nowotworów Dziecięcych, który działa przy współpracy wszystkich czterech ośrodków: Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddział w Krakowie, Narodowego Instytutu Onkologii – Państwowego Instytutu Badawczego Oddział w Gliwicach, Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie, Instytutu Fizyki Jądrowej. Jest to skomplikowana konstrukcja, ale dzięki niej od czerwca zakończyliśmy leczenie już dziesięciu dzieci, u dwojga aktualnie jest prowadzone leczenie, a u siedmiorga jest planowane leczenie. Zainteresowanie wzrasta, wiedza również i coraz więcej chorych jest zgłaszanych do konsultacji celem rozpoczęcia leczenia. Mały pacjent najpierw trafia do kwalifikacji w Gliwicach, prowadzonej przez zespół pod kierunkiem prof. Rafała Tarnawskiego, sam plan fizyczny jest przygotowywany przez fizyków Narodowego Instytutu Onkologii w Krakowie przy pomocy fizyków z Instytutu Fizyki Jądrowej aż w końcu pacjenci pozostają przez cały okres leczenia pod opieką lekarzy z Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego, są codziennie badani i otoczeni opieką lekarską w trakcie seansów napromieniania. – zaznaczyła lek. Katarzyna Drosik-Rutowicz, dodając, że przy leczeniu polskich pacjentów w Polsce jest możliwe zachowanie reżimu czasowego wszelkich protokołów onkologicznych, co nie zawsze jest możliwe przy leczeniu za granicą i przy całej procedurze kwalifikacji i organizacji tego leczenia.
– Należy docenić oddanie wszystkich osób, które się zajmują leczeniem małych dzieci, bo to nie jest tak, że radioterapia jest jedyną metodą, nawet nie jest w wielu momentach najważniejsza. Najważniejsza jest współpraca między onkologami klinicznymi dziecięcymi, którzy kwalifikują. Bardzo ważna jest też część diagnostyczna. Prof. Barbara Bobek-Bilewicz umożliwiła powstanie takiego wielodyscyplinarnego zespołu, gdzie mamy możliwość wielkodyscyplinarnej telekonferencji. W ostatnim takim spotkaniu uczestniczyli lekarze neurochirurdzy, onkolodzy dziecięcy, radioterapeuci i radiolodzy z Bygdoszczy, Łodzi, Wrocławia, Krakowa i Katowic. – podkreślił prof. dr hab. n. med. Rafał Tarnawski.
– Dziecko jest przyjmowane na początku w POZ. Tak naprawdę to jest kluczowa kwestia, żeby lekarz pierwszego kontaktu wykazał czujność, że u tego konkretnego dziecka możemy mieć do czynienia z chorobą nowotworową. Wszysct dobrze wiemy, że im wcześniej rozpoznamy chorobę nowotworową tym mamy większe szanse na wyleczenie i terapia, którą zastosujemy będzie mniej toksyczna. W kolejnym etapie pacjent jest przyjmowany do szpitala, ustalamy z radiologami jaki panel diagnostyczny będzie najlepszy dla tego pacjenta, w kolejnym etapie prosimy chirurgów o wybranie najlepszego miejsca tkanki nowotworowej z guza i wysyłamy materiał do badań patomorfologicznych, genetycznych, immunologicznych. Ustalamy w szerokich gremiach, często nawet międzynarodowych, jaki protokół onkologiczny będzie dla tego dziecka najbardziej optymalny. – zaznaczył dr hab. n. med. Szymon Skoczeń, prof UJ.
Materiały prasowe:
https://krakow.tvp.pl/65634525/!#
Protonoterapia: 8 nowych wskazań do refundacji (healthyandbeauty.pl)
https://www.radiokrakow.pl/aktualnosci/krakow/coraz-wiecej-dzieci-korzysta-z-protonoterapii-w-jedynym-w-kraju-centrum-cyklotronowym https://krakow.tvp.pl/65636462/coraz-wiecej-dzieci-korzysta-z-protonoterapii-w-centrum-cyklotronowym
oprac. KS, foto: KS