Narodowy Instytut Onkologi

Rak szyjki macicy to nowotwór rozwijający się w komórkach szyjki macicy. Większość przypadków raka szyjki macicy jest spowodowana infekcjami wirusem HPV. Regularne wykonywanie cytologii oraz praktykowanie bezpiecznego seksu to najważniejsze kroki, które można podjąć, aby zapobiegać rakowi szyjki macicy. Główne metody leczenia raka szyjki macicy obejmują operację, radioterapię i chemioterapię.

Rak szyjki macicy to nowotwór, który zaczyna się na powierzchni szyjki macicy. Dochodzi do niego, gdy komórki szyjki macicy zaczynają przekształcać się w komórki przedrakowe. Infekcja wirusem HPV (ludzki wirus brodawczaka) jest przyczyną niemal wszystkich przypadków raka szyjki macicy. HPV to wirus przenoszony drogą kontaktów seksualnych. Możesz zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy, regularnie wykonując badania przesiewowe w kierunku raka szyjki macicy (takie jak cytologia) oraz przyjmując szczepionkę przeciwko HPV.

Rak szyjki macicy często nie powoduje objawów, dopóki nie zacznie się rozprzestrzeniać. Dlatego regularne badania przesiewowe i szczepienia przeciwko HPV są tak ważne. Rak szyjki macicy jest  uleczalny, jeśli zostanie wykryty we wczesnych stadiach. Leczenie może obejmować operację, radioterapię, chemioterapię oraz inne leki przeciwnowotworowe.

Najbardziej narażone są kobiety w wieku od 35 do 44 lat.

Objawy i przyczyny

Jakie są oznaki ostrzegawcze raka szyjki macicy?

Wczesne stadia raka szyjki macicy zazwyczaj nie powodują objawów i są trudne do wykrycia. Pierwsze objawy mogą rozwijać się przez dłuższy czas.

Objawy raka szyjki macicy w stadium I mogą obejmować:

• Wodnistą lub krwawą wydzielinę z pochwy, która może być obfita i mieć nieprzyjemny zapach.
• Krwawienie z pochwy po stosunku, między miesiączkami lub po menopauzie.
• Ból podczas stosunku (dyspareunia).

Jeśli rak rozprzestrzenił się na pobliskie tkanki lub narządy, objawy mogą obejmować:

• Trudności lub bolesne oddawanie moczu, czasami z krwią w moczu.
• Biegunkę, ból lub krwawienie z odbytu podczas wypróżnień.
• Zmęczenie, utratę wagi i apetytu.
• Ogólne złe samopoczucie.
• Tępy ból pleców lub obrzęk nóg.
• Ból w miednicy lub brzuchu.

Jeśli doświadczasz nietypowego krwawienia, nietypowej wydzieliny z pochwy lub innych niewyjaśnionych objawów, powinnaś skontaktować się z lekarzem.

Co powoduje raka szyjki macicy?

Większość przypadków raka szyjki macicy jest spowodowana infekcją wirusem HPV (ludzkim wirusem brodawczaka), który jest przenoszony drogą płciową (analną, oralną lub waginalną). Większość osób w pewnym momencie życia ma kontakt z HPV, ale ich organizm zwykle zwalcza infekcję, nie powodując objawów. Jeśli jednak organizm nie zwalczy infekcji, HPV może powodować zmiany w komórkach szyjki macicy, które mogą przekształcić się w nowotwór.

Kto jest narażony na raka szyjki macicy?

W wielu przypadkach rak szyjki macicy może rozwijać się bez znanych czynników ryzyka. Jednak pewne czynniki zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania:

Czynniki ryzyka, które można kontrolować:

Historia badań przesiewowych: Osoby, które nie przeprowadzały regularnych cytologij, są bardziej narażone na raka szyjki macicy, ponieważ testy te mogą wykryć zmiany przedrakowe.

Infekcja HPV:Zmniejszenie ryzyka zakażenia HPV może obniżyć ryzyko zachorowania.

Historia seksualna: Rozpoczęcie życia seksualnego przed 18. rokiem życia i posiadanie wielu partnerów seksualnych zwiększa ryzyko infekcji HPV.

Palenie papierosów: Palenie zwiększa ryzyko raka szyjki macicy.

Infekcja HIV: Osoby z HIV są bardziej narażone na raka szyjki macicy.

Osłabiony układ odpornościowy: Słaby układ odpornościowy utrudnia organizmowi zwalczanie infekcji.

Czynniki ryzyka, na które nie masz wpływu:

Historia rodzinna: Rak szyjki macicy może mieć podłoże genetyczne.

Jak długo rak szyjki macicy może pozostać niezauważony?

Zmiany przedrakowe w komórkach mogą rozwijać się powoli, ale po przekształceniu w raka proces może postępować szybko. Zajmuje to zazwyczaj od trzech do siedmiu lat, zanim zmiany komórkowe przekształcą się w raka. Testy cytologiczne mogą wykryć zmiany przedrakowe, zanim zdążą one przekształcić się w nowotwór. Regularne wykonywanie testów Pap sprawia, że rak szyjki macicy rzadziej pozostaje niezauważony.

Możliwe powikłania raka szyjki macicy obejmują:

Ból: Rak, który się rozprzestrzenia, może powodować ból.

Problemy z pęcherzem i jelitami: Rak szyjki macicy może powodować trudności w oddawaniu moczu lub zaparcia.

Uszkodzenie nerek: Zaawansowany rak szyjki macicy może prowadzić do niewydolności nerek.

Zakrzepy krwi: Rak zwiększa ryzyko zakrzepów, ponieważ krew staje się bardziej „lepka”.

Krwawienie: Może wystąpić krwawienie z pochwy, odbytnicy lub pęcherza, jeśli rak rozprzestrzeni się na te narządy.

Problemy z płodnością i ciążą: W zależności od leczenia możesz utracić zdolność do zajścia w ciążę. Operacja szyjki macicy może również zwiększyć ryzyko poronienia w przyszłych ciążach.

Skutki uboczne leczenia nowotworowego: Chemioterapia, radioterapia i inne metody leczenia raka mogą powodować nieprzyjemne skutki uboczne, takie jak nudności, wymioty, zmęczenie czy dysfunkcje seksualne.

Diagnoza i badania 

Jak diagnozuje się raka szyjki macicy?

Rak szyjki macicy zwykle rozwija się powoli, przez wiele lat. Zanim komórki w szyjce macicy przekształcą się w nowotwór, przechodzą liczne zmiany. Prawidłowe wcześniej komórki szyjki macicy zaczynają wyglądać nieregularnie lub nieprawidłowo. Te zmienione komórki mogą zniknąć, pozostać takie same lub przekształcić się w komórki nowotworowe. 

Regularne badania przesiewowe na raka szyjki macicy za pomocą cytologii mogą wykryć większość przypadków raka szyjki macicy. Celem badań przesiewowych jest wykrycie zmian w komórkach szyjki macicy, zanim staną się one nowotworowe. Badanie cytologiczne polega na mikroskopowej analizie komórek pobranych z szyjki macicy w celu wykrycia oznak stanów przedrakowych lub innych nieprawidłowości. 

Jeśli wynik badania cytologicznego jest nieprawidłowy, konieczne są dalsze badania

Badania diagnostyczne raka szyjki macicy

Jeśli wyniki badań przesiewowych są nieprawidłowe, lekarz zaleci dodatkowe testy w celu potwierdzenia diagnozy raka szyjki macicy. Pierwszym krokiem jest zazwyczaj kolposkopia. Kolposkop powiększa obraz komórek szyjki macicy, dzięki czemu lekarz może dokładnie obejrzeć nieprawidłowe komórki. Jeśli komórki wydają się podejrzane lub nietypowe, pobiera się próbkę komórek szyjki macicy do dalszej analizy w laboratorium.

Metody pobierania próbki tkanki z szyjki macicy obejmują: 

– Biopsja szyjki macicy

– Łyżeczkowanie kanału szyjki macicy. 

– LEEP (zabieg elektrochirurgiczny pętlowy): Lekarz usuwa nieprawidłową tkankę szyjki macicy za pomocą pętli elektrycznej. 

– Biopsja stożkowa, Lekarz usuwa większy, stożkowy fragment tkanki szyjki macicy. 

Jeśli wyniki tych testów potwierdzą raka szyjki macicy, konieczne będą dalsze badania w celu określenia, czy choroba rozprzestrzeniła się (przerzuty). Te badania mogą obejmować: 

– Badania czynności wątroby i nerek. 

– Badania krwi i moczu. 

– Prześwietlenia pęcherza, odbytnicy, jelit i płuc. 

– Tomografię komputerową (CT). 

– Rezonans magnetyczny (MRI). 

Wyniki tych badań pomagają również lekarzowi określić stadium raka. Rak szyjki macicy klasyfikuje się od Stadium I (najmniej zaawansowane) do Stadium IV (najbardziej zaawansowane). Stopniowanie pomaga lekarzowi zaplanować najlepsze leczenie. 

Jakie są stadia raka szyjki macicy?

Rak szyjki macicy dzieli się na cztery główne stadia, a w każdym z nich mogą występować różne podstadia:

Stadium I: Rak znajduje się tylko w szyjce macicy i nie rozprzestrzenił się do głębszych warstw tkanki szyjki.

Stadium II: Rak rozprzestrzenił się poza szyjkę macicy i macicę, ale jeszcze nie dotarł do ściany miednicy (tkanki wyściełającej obszar między biodrami) ani do dolnej części pochwy.

Stadium III: Rak rozprzestrzenił się do dolnej części pochwy i może dotknąć ściany miednicy, moczowodów (przewodów łączących nerki z pęcherzem) oraz pobliskich węzłów chłonnych.

Stadium IV: Rak rozprzestrzenił się do pęcherza moczowego, odbytnicy lub innych części ciała, takich jak kości czy płuca.

Lekarz najlepiej wyjaśni, na jakim etapie jest Twój rak szyjki macicy i jakie ma to znaczenie dla leczenia.

Jak leczy się raka szyjki macicy?

Zespół leczenia raka szyjki macicy obejmuje ginekologa-onkologa. Plan leczenia zależy od wielu czynników, w tym od stadium choroby, wieku, ogólnego stanu zdrowia i tego, czy pacjentka planuje mieć dzieci w przyszłości.

Opcje leczenia raka szyjki macicy obejmują: radioterapię, chemioterapię, operację, terapię celowaną i immunoterapię.

Niektórzy pacjenci stosują alternatywne metody leczenia, takie jak dieta, zioła, akupunktura i inne sposoby, aby uzupełnić leczenie nowotworowe. Porozmawiaj z lekarzem o alternatywnych metodach, które mogą złagodzić objawy raka. Niektóre z nich mogą pomóc, ale inne mogą być szkodliwe.

Radioterapia

Radioterapia wykorzystuje wiązki energii do niszczenia komórek rakowych w szyjce macicy. Istnieją dwa rodzaje radioterapii:

Zewnętrzna radioterapia wiązkowa (EBRT): Kieruje wysokoenergetyczne promieniowanie na nowotwór za pomocą urządzenia znajdującego się poza ciałem.

Brachyterapia: Umieszcza źródło promieniowania w pobliżu lub wewnątrz nowotworu.

Chemioterapia

Chemioterapia (chemo) wykorzystuje leki wstrzykiwane do żył lub przyjmowane doustnie, aby zniszczyć komórki rakowe. Leki te dostają się do krwiobiegu i są skuteczne w zabijaniu komórek w całym ciele. Istnieje kilka leków stosowanych w chemioterapii, które mogą być łączone. Chemioterapia jest często podawana w cyklach. Długość cyklu i harmonogram chemioterapii zależy od stosowanego leku oraz miejsca, w którym znajduje się rak w organizmie.

Chirurgia

Do leczenia raka szyjki macicy stosuje się różne rodzaje operacji. W przypadku wczesnych stadiów choroby, lekarz może usunąć jedynie tkanki rakowe. Do najczęściej stosowanych operacji w przypadku raka szyjki macicy należą:

Chirurgia laserowa: Ta operacja wykorzystuje wiązkę lasera do wypalania tylko komórek rakowych.

Kriochirurgia: Ta operacja zamraża komórki rakowe, niszcząc je.

Histerektomia: Operacja polegająca na usunięciu macicy i szyjki macicy.

Trachelektomia: Zabieg polegający na usunięciu szyjki macicy i górnej części pochwy, bez usuwania macicy.

Eksteneracja miednicy: Jest to operacja podobna do histerektomii, ale obejmująca również pęcherz moczowy, pochwę, odbytnicę oraz część jelita grubego, w zależności od miejsca, w którym rozprzestrzenił się rak.

Niektórzy pacjenci mogą mieć kombinację różnych metod leczenia. Lekarz może zastosować radioterapię lub chemioterapię w leczeniu przerzutów lub nawrotów raka. Czasami radioterapia i chemioterapia są stosowane przed lub po operacji.

Terapia ukierunkowana

Leczenie farmakologiczne ukierunkowane na konkretne komórki rakowe niszczy je, nie uszkadzając zdrowych komórek. Działa poprzez celowanie w białka, które kontrolują sposób wzrostu i rozprzestrzeniania się komórek rakowych. W miarę jak naukowcy zdobywają większą wiedzę o komórkach rakowych, są w stanie opracowywać coraz lepsze terapie ukierunkowane, które niszczą te białka.

Immunoterapia

Immunoterapia wykorzystuje leki, które stymulują układ odpornościowy do rozpoznawania i niszczenia komórek rakowych. Komórki rakowe udają zdrowe, aby ukryć się przed układem odpornościowym. Immunoterapia pomaga skierować układ odpornościowy na te sygnały, aby komórki rakowe nie mogły oszukać organizmu, udając zdrową komórkę.

Czy rak szyjki macicy można całkowicie wyleczyć?

Tak. Jest to nowotwór, który można skutecznie leczyć, szczególnie jeśli zostanie wykryty we wczesnym stadium. W medycynie stosuje się termin „remisja” w odniesieniu do raka, który ustąpił. Jednak może on nadal powrócić.

Czy chemioterapia jest potrzebna w przypadku raka szyjki macicy w stadium I?

Nie. Chemioterapia może nie być potrzebna w przypadku raka szyjki macicy w stadium I. Chirurgia jest zwykle pierwszym zalecanym przez lekarza leczeniem w przypadku tego stadium. Istnieją jednak przypadki, w których chemioterapia może być również opcją.

Czy rak szyjki macicy jest uleczalny w stadium IV?

Wyleczenie w tym stadium jest mało prawdopodobne, ale remisja jest możliwa. Stadium IV to najbardziej zaawansowane stadium raka szyjki macicy. Oznacza to, że komórki rakowe rozprzestrzeniły się na inne organy i tkanki w organizmie. Lekarz nadal zaleci najlepsze metody leczenia mające na celu eliminację raka. Radioterapia, chemioterapia oraz leczenie ukierunkowane nadal pozostają opcjami terapeutycznymi.

Jakie są perspektywy dla raka szyjki macicy?

Rak szyjki macicy to poważna choroba, ale jest wysoko uleczalna, zwłaszcza w jej wczesnych stadiach. Jeśli otrzymasz diagnozę, naturalne jest martwienie się o zdrowie lub odczuwanie złości z powodu tej sytuacji. Ważne jest, aby skonsultować z lekarzem najlepszy plan leczenia.

Leczenie raka może być trudne i wiązać się z nieprzyjemnymi skutkami ubocznymi. Warto polegać na wsparciu bliskich. Grupy wsparcia dla osób zmagających się z rakiem również mogą być pomocne, gdy potrzebujesz zrozumienia od kogoś, kto przeszedł przez podobne doświadczenia.

Jakie są wskaźniki przeżycia dla raka szyjki macicy?

Wskaźniki przeżycia dla raka szyjki macicy są bardzo dobre, szczególnie jeśli rak zostanie wykryty na etapie przednowotworowym (zanim komórki przekształcą się w nowotworowe). Jeśli rak szyjki macicy nie rozprzestrzenił się, pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi 91%. Prawie połowa przypadków raka szyjki macicy jest diagnozowana na tym etapie.

Jeśli rak szyjki macicy rozprzestrzenił się poza szyjkę macicy do pobliskich tkanek, pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi 60%.

Jeśli rak szyjki macicy przeniósł się do węzłów chłonnych i odległych narządów, pięcioletni wskaźnik przeżycia wynosi około 19%.

Kiedy powinnam skonsultować się z lekarzem?

Powinnaś skontaktować się z lekarzem, jeśli zauważysz coś, co nie jest dla Ciebie normalne. Objawy, na które warto zwrócić uwagę, to:

Krwawienie między miesiączkami lub po menopauzie.

Wodnista wydzielina z pochwy.

Ból w miednicy lub ból podczas stosunku.

Skontaktuj się z lekarzem, jeśli nie jesteś pewna, kiedy ostatnio miałaś test Pap. Lekarz pomoże Ci ustalić regularny harmonogram badań, aby wczesne zmiany szyjki macicy mogły zostać wykryte na czas.