Narodowy Instytut Onkologii – Państwowy Instytut Badawczy w Krakowie we współpracy
z Instytutem Fizyki Jądrowej im. Henryka Niewodniczańskiego Polskiej Akademii Nauk, jako jedyny w Polsce prowadzi radioterapię wiązką protonową.
W radioterapii protonowej wykorzystywane są wiązki protonów (jąder wodoru) przyspieszane w cyklotronie do odpowiedniej energii. Ten rodzaj radioterapii pozwala na wysoce precyzyjne podanie dawki na obszar nowotworu z jednoczesnym zmniejszeniem objętości napromienianych zdrowych tkanek i dawki w tych tkankach.
W Polsce radioterapia wiązką protonową prowadzona jest zarówno u pacjentów dorosłych, jak i dzieci. Kwalifikacja do leczenia odbywa się w oparciu o aktualnie obowiązujące rozporządzenia Ministra Zdrowia.
Opiekę nad pacjentami sprawuje zespół złożony z lekarzy, w tym specjalistów radioterapii onkologicznej, pielęgniarek, fizyków, techników, psychologa oraz rehabilitanta.
W zależności od miejsca zamieszkania i stanu ogólnego pacjenta leczenie prowadzone jest w trybie hospitalizacji, ambulatoryjnym lub hotelowym.
Pacjenci pediatryczni, wymagający leczenia stacjonarnego, hospitalizowani są Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Krakowie.
Refundowane wskazania do radioterapii protonowej na podstawie obowiązujących rozporządzeń Ministra Zdrowia*
- nowotwory podstawy czaszki i okolicy okołordzeniowej: struniak i chrzęstniakomięsak (kod ICD-10: C41) – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy
- nowotwory zatok obocznych nosa: czerniak złośliwy, nerwiak węchowy zarodkowy, rak gruczołowo-torbielowaty, rak śluzowo-naskórkowy, rak niezróżnicowany (kody ICD-10: C30, C31) – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy
- wysoko zróżnicowane glejaki (WHO G1 i G2, kod ICD-10: C71) – przypadki wymagające radioterapii o przewidywanej znacznej korzyści oszczędzenia narządów krytycznych w stosunku do radioterapii fotonowej
- nowotwory o lokalizacji okołooponowej, podstawy czaszki i okolicy przykręgosłupowej: mięsaki tkanek miękkich i kości (ICD-10: C41 lub C49),
- rak gruczołowo-torbielowaty gruczołów ślinowych (ICD-10: C06) wymagający radioterapii w okolicy podstawy czaszki – stan po leczeniu operacyjnym i brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy
- nawrót miejscowy nowotworów obszaru głowy i szyi po radykalnej radioterapii wymagający ponownego napromieniania z intencją radykalną (ICD-10: C07, C08, C09, C10, C11)
- czaszkogardlaki – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy (ICD-10: C75.2),
- mięsaki oczodołu – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy (ICD-10: C69.6),
- chłoniaki oczodołu wymagające konsolidacyjnej radioterapii w przebiegu leczenia onkologicznego (ICD-10: C69.6),
- oponiaki mózgu i rdzenia kręgowego dzieci, stopień WHO I i II – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy (ICD-10: C70.0, C70.1, C70.9),
- gruczolaki przysadki mózgowej – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy (ICD-10: C75.1),
- nowotwory przewodu słuchowego zewnętrznego i ucha środkowego – stan po niedoszczętnym leczeniu operacyjnym lub brak możliwości leczenia operacyjnego guza pierwotnego lub wznowy (ICD-10: C30.1, C43.2),
- chłoniak Hodgkina lub chłoniaki nieziarnicze dzieci i dorosłych do 40. roku życia wymagające napromieniania śródpiersia (ICD-10: C30-C39),
- nowotwory złośliwe dzieci i wieku dorosłego do 40. roku życia, o różnej histopatologii, wywodzące się z jamy nosowej, zatok przynosowych lub gardła, naciekające naturalne otwory i/lub kości podstawy czaszki – rozpoznanie na podstawie badania MR głowy i szyi (ICD-10: C06.8, C06.9, C07, C08, C09, C10, C11, C14, C30, C31, C39.0, C72, C49.0, C41.0),
- nowotwory wieku dziecięcego wymagające napromieniowania osi mózgowo-rdzeniowej (ICD-10: C71) – nowotwory zarodkowe: rdzeniak płodowy i inne prymitywne nowotwory ektodermalne (PNET), szyszyniak zarodkowy, złośliwy wyściółczak, z udokumentowanym rozsiewem do płynu mózgowo-rdzeniowego, rak splotu naczyniówkowego.
*wg rozporządzeń Ministra Zdrowia:
z 6 czerwca 2016 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. 2016, poz. 855)
z 9 stycznia 2019 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. 2019, poz. 77)
z 3 stycznia 2023 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych zakresu leczenia szpitalnego (Dz.U. 2023, poz. 80)
Poradnia radioterapii protonowej:
+48 12 63 48 490
terapia.protonowa@krakow.nio.gov.pl
31-115 Kraków ul. Garncarska 11
Kwalifikacje do radioterapii wiązką protonową odbywają się w:
– środy i piątki (pacjenci dorośli)
– czwartki (pacjenci pediatryczni)
po wcześniejszym zarejestrowaniu się telefonicznie lub osobiście.
Rejestracja telefoniczna tel. 12 634 84 90
poniedziałek, wtorek, czwartek w godzinach 8.00-15.00.
Rejestracja osobista w rejestracji głównej od poniedziałku do piątku w godzinach w godz. 7.00-15.00.
Budynek główny, ul. Garncarska 13, wejście pomiędzy filarami, poziom -1.
- w przypadku potwierdzenia rozpoznania nowotworu będącego wskazaniem do przeprowadzenia radioterapii protonowej SKIEROWANIE DO PORADNI RADIOTERAPII PROTONOWEJ mogą wystawić lekarze specjaliści: radioterapii, onkologii, chirurgii, neurochirurgii spoza Instytutu; do poradni radioterapii protonowej w Instytucie można się zgłosić również BEZ SKIEROWANIA;
- w każdym przypadku – ze skierowaniem lub bez skierowania do poradni radioterapii protonowej Instytutu należy zarejestrować się osobiście lub telefonicznie w celu wyznaczenia terminu wizyty
- na wizytę należy zabrać kompletną dokumentacją medyczną:karty informacyjne, WYNIK BADANIA HISTOPATOLOGICZNEGO, szczegółowy opis zabiegu operacyjnego, badania obrazowe (opisy+płytki cd) i inne badania dodatkowe, kartę DILO
- pacjenci kierowani do powtórnej radioterapii, proszeni są o dostarczenie planu leczenia z przebytej radioterapii w wersji elektronicznej i papierowej
- pacjenci z rozpoznaniem nowotworów układu chłonnego, wymagający napromieniania śródpiersia, proszeni są o dostarczenie opinii prowadzącego lekarza specjalisty hematologii o zakończeniu leczenia systemowego i zaleceniu wdrożenia radioterapii
- w czasie wizyty poradni radioterapii protonowej Instytutu lekarz może zalecić wykonanie dodatkowych badań i po skompletowaniu wyników badań zapada decyzja odnośnie kwalifikacji bądź dyskwalifikacji od radioterapii protonowej – w przypadku zakwalifikowania do radioterapii protonowej, zostaje wyznaczony termin przyjęcia
- wystawienie skierowania nie jest równoznaczne z kwalifikacją do terapii protonowej
- o kwalifikacji pacjenta do terapii protonowej decyduje lekarz specjalista radioterapii onkologicznej przyjmujący w poradni radioterapii protonowej Instytutu; jeżeli przypadek pacjenta wymaga konsultacji specjalistów z różnych dziedzin medycyny, zwołane zostaje wielodyscyplinarne konsylium pod przewodnictwem specjalisty radioterapii onkologicznej; konsylium – po zapoznaniu się z dokumentacją medyczną oraz stanem pacjenta – podejmuje decyzję o przeprowadzeniu lub odstąpieniu od radioterapii protonowej – decyzja jest przekazana pacjentowi zarówno ustnie, jak i w formie pisemnej, z zapewnieniem możliwości uzyskania odpowiedzi na jakiekolwiek pytania i wątpliwości dotyczące proponowanego postępowania terapeutycznego
- przy przyjęciu pacjent zostaje poinformowany o planowanym leczeniu, jego przebiegu i ewentualnych skutkach ubocznych napromieniania oraz otrzymuje formularz informacji i świadomej zgody pacjenta na radioterapię, który po wyjaśnieniu wszystkich wątpliwości i uzyskaniu odpowiedzi na pytania, podpisuje, wyrażając tym samym zgodę na przeprowadzenie proponowanego leczenia
- w trakcie realizacji radioterapii protonowej wymagane jest bardzo precyzyjne i powtarzalne ułożenie pacjenta, aby zapewnić bezpieczeństwo terapii; w tym celu przygotowywane są w tzw. modelarni indywidualne dla każdego chorego urządzenia do unieruchomienia
- w przypadku napromieniania rejonu głowy i szyi – wykonywana jest maska termoplastyczna; pacjent zostaje położony na specjalnym stole, technicy elektroradiologii nakładają na twarz ciepły materiał termoplastyczny tak, aby dokładnie przylegał do skóry; utwardzanie (czyli utrwalenie kształtów konturów ciała pacjenta) trwa około kilkunastu minut i jest całkowicie bezbolesne dla pacjenta
- w przypadku napromieniania innych okolic anatomicznych przygotowywane są formy próżniowe, czyli specjalne materace służące do układania pacjenta w takiej samej pozycji podczas całego leczenia
- w kolejnym etapie wykonywane są przekroje tomograficzne, które służą do wyznaczenia obszaru napromieniania i tkanek wymagających ochrony w czasie radioterapii; trwa to kilka minut i jest bezbolesne; wykonane przekroje tomograficzne przesyłane są do komputerowego systemu planowania leczenia
- planowanie leczenia (określenie obszarów wymagających podania dawki terapeutycznej przy oszczędzeniu tkanek prawidłowych) może trwać kilka dni i pacjent nie jest w nie bezpośrednio angażowany
- po zakończeniu planowania leczenia następuje jego symulacja czyli sprawdzenie ułożenia pacjenta podczas leczenia z użyciem indywidualnego urządzenia do unieruchomienia (maska termoplastyczna lub forma próżniowa); wymaga to bezpośredniego udziału pacjenta i odbywa się to przed pierwszą sesją napromieniania
- rozpoczęcie realizacji radioterapii następuje po ostatecznej akceptacji lekarza specjalisty radioterapii onkologicznej
- na napromienianie pacjenci leczeni w trybie szpitalnym i hotelowym są dowożeni szpitalnym transportem do Centrum Cyklotronowego Bronowice Instytutu Fizyki Jądrowej PAN (CCB)
Sprzęt: Cyklotron Proteus C-235 wytwarzający wiązki protonów o maksymalnej energii 230 MeV
