Na czym polega chirurgia onkologiczna?
Chirurgia onkologiczna polega na leczeniu nowotworów poprzez usunięcie zmiany nowotworowej wraz z marginesem zdrowych tkanek. Zabieg operacyjny może być wykonany metodą inwazyjną lub małoinwazyjną czyli laparoskopową.
Kwalifikacja do określonego rodzaju leczenia przeprowadzana jest przez lekarzy specjalistów chirurgii onkologicznej, zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i stanu ogólnego pacjenta.
Ponad połowa zabiegów operacyjnych, od których często zaczyna się leczenie onkologiczne, jest wykonywana w NIO-PIB Oddziale w Krakowie metodą laparoskopową. Pacjent po laparoskopii szybciej wraca do zdrowia, może sprawniej wykonywać codzienne czynności. Dzięki laparoskopii zmniejsza się uraz spowodowany operacją, co poprawia również wyniki leczenia onkologicznego.
Celem chirurgii onkologicznej jest to, by przy usunięciu nowotworu oszczędzić jak najwięcej zdrowych tkanek.
Po przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego, materiał ze zmianą nowotworową przekazywany jest do badania patomorfologicznego.
W zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania nowotworu leczenie chirurgiczne może być stosowane samodzielnie – jako jedyna metoda leczenia lub w skojarzeniu z: radioterapią, teleradioterapią, chemioterapią czy immunoterapią lub hormonoterapią.
Jak wygląda leczenie chirurgiczne nowotworów?
1/ rak jelita grubego – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne różnych części jelita grubego, w których może znajdować się nowotwór. Mogą to być: okrężnica, zagięcie esiczo-odbytnicze czy odbytnica. Zabiegi operacyjne jelita grubego wykonuje się w sposób minimalnie inwazyjny czyli stosując laparoskopię oraz TEM czyli przezodbytową mikrochirurgię endoskopową.
W przypadku nowotworu umiejscowionego nisko w odbytnicy przeprowadzane są zabiegi TaTME (Transanal Total Mesorectal Excision) czyli zabiegi z oszczędzeniem zwieraczy.
Trzeba pamiętać, że nie u każdego pacjenta jest możliwa metoda oszczędzająca zwieracze. Gdy nowotwór zaatakował większą część odbytnicy wówczas lekarze specjaliści decydują o założeniu tzw. stomii, czyli sztucznego odbytu.
Decyzja o założeniu stomii jest podejmowana przed zabiegiem operacyjnym – jeżeli po badaniu diagnostycznym specjaliści stwierdzili znaczne uszkodzenie odbytnicy lub w trakcie zabiegu operacyjnego. Stomia w przypadku bardzo agresywnego nowotworu jest jedynym możliwym rozwiązaniem, by móc się wypróżniać, a obecnie produkowane stomie są dobrze wyprofilowane i łatwo przyswajalne. W dość dużej grupie chorych możliwe jest zlikwidowanie stomii po uzyskaniu wygojenia zespolenia lub zakończeniu leczenia systemowego.
2/ rak piersi – rak piersi może być też nazwany rakiem sutka choć coraz częściej używa się nazwy rak piersi (znaczą to samo). Najczęstszym objawem raka piersi jest guz i bardzo często pierwszym etapem leczenia jest chirurgia onkologiczna. Leczenie chirurgiczne raka piersi może polegać na usunięciu wyłącznie guza lub całej piersi lub całej piersi oraz regionalnych węzłów chłonnych.
Decyzje o tym, jaka będzie skala zabiegu operacyjnego w obrębie piersi podejmuje Wielospecjalistyczny Zespół Terapeutyczny. Zespół decyduje również o tym, czy i kiedy zostaną wprowadzone inne metody leczenia takie jak: radioterapia, teleradioterapia, chemioterapia czy immunoterapia lub hormonoterapia.
W NIO-PIB Oddziale w Krakowie wszystkie te metody leczenia są dostępne w jednym miejscu. Dzieje się tak dzięki istniejącemu Ośrodkowi Kompleksowego Leczenia Raka Piersi (Breast Unit).
Bardzo ważną dla każdej kobiety kwestią jest odpowiedź na pytanie, czy przy usunięciu zmiany nowotworowej jest możliwe wypełnienie tego miejsca implantem. U wielu kobiet jest to możliwe.
By wypełnić miejsce po leczeniu chirurgicznym raka piersi, zespół specjalistów chirurgii onkologicznej – zazwyczaj w trakcie jednej operacji – wprowadza tzw. expandera.
Ekspander służy do rozciągnięcia skóry pod przygotowanie implantu. Ostatecznym zabiegiem jest wymiana ekspandera na protezę.
3/ rak żołądka – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne, wykonywane również – najczęściej jak to tylko możliwe – metodą laparoskopową, a także chemioterapię przed- lub pooperacyjną i radioterapię.
W stanach przednowotworowych, takich jak polipy oraz bardzo wczesnych stadiach nowotworu możliwe jest także leczenie endoskopowe.
4/ nowotwory wątroby (pierwotne i wtórne czyli kiedy nastąpiła wznowa) – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne, wykonywane również najczęściej jak to tylko możliwe metodą laparoskopową, polegające na wycięciu części wątroby zajętej przez guz nowotworowy, a w przypadkach, w których wycięcie jest niemożliwe lub zbyt niebezpieczne, także zabiegi termoablacji, czyli zniszczenia tkanek nowotworowych za pomocą wysokiej temperatury.
5/ nowotwory trzustki – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne, polegające na wycięciu guza trzustki, wycięcie układu węzłów chłonnych, a także leczenie systemowe: chemio- i/lub radioterapię przed- lub pooperacyjną.
6/ guzy śledziony i nadnerczy – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne, wykonywane – najczęściej jak to możliwe – metodą laparoskopową.
7/ nowotwory tarczycy – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne, polegające na wycięciu jednego lub obu płatów tarczycy oraz, jeżeli to konieczne, węzłów chłonnych.
8/ leczenie czerniaka – leczenie obejmuje zabiegi operacyjne, polegające na wycięciu ogniska czerniaka lub blizny po jego wycięciu, pobranie węzła wartowniczego, wycięcie układu węzłów chłonnych, a także leczenie systemowe: chemio- i/lub immunoterapię.
Jak sobie radzić z raną pooperacyjną?
Każdy zabieg operacyjny wiąże się z zaburzeniem czynności tkanek w miejscu operowania. W większości przypadków konieczne jest utrzymanie szwów przez okres do 10-14 dni, a następnie ich usunięcie podczas wizyty w ambulatorium. Po tym okresie małe rany nie wymagają dalszych interwencji, natomiast rany rozległe, np. po zabiegach brzusznych, wymagają ograniczenia aktywności fizycznej przez okres 2-3 miesięcy.
Po zabiegu operacyjnym piersi lub piersi i węzłów chłonnych w miejscach operowanych gromadzi się chłonka. Jest to naturalne zjawisko towarzyszące usunięciu węzłów chłonnych, występujące w różnym zakresie u różnych chorych. W większości przypadków jedno- lub wielokrotny zabieg polegający na nakłuciu i odessaniu płynu rozwiązuje problem.
Jeżeli pacjentka po zabiegu operacyjnym zauważy w domu, że np. w trakcie nocy zebrało się więcej płynu to wówczas musi porozumieć się z lekarzem i ustalić sposób dalszego postępowania.
W przypadku, jeżeli pacjent zauważa, że rana mu się nie goi, pojawiają się ropnie, czy zaczerwienienia należy porozumieć się z lekarzem i ustalić sposób dalszego postępowania.
OPRAC. PROF. DR HAB. N. MED. STANISŁAW KŁĘK